Các phương pháp phân tích polychlorinated dibenzo-p- dioxins và polychlorinated dibenzofurans
136 lượt xemDOI:
https://doi.org/10.54939/1859-1043.j.mst.VITTEP.2022.141-149Từ khóa:
PCDD/PCDF; HRGC/HRMS; Môi trường.Tóm tắt
Polychlorinated dibenzo para-dioxins (PCDD) và polychlorinated dibenzofurans (PCDF) tại Việt Nam có hai nguồn chủ yếu từ hậu quả chiến tranh và các nguồn thải công nghiệp. Đặc biệt với bối cảnh nền công nghiệp lạc hậu sử dụng những kỹ thuật đã cũ như ở Việt Nam thì việc phải quan trắc và kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải có khả năng sinh PCDD/PCDF là rất cần thiết. Trong bài viết này, độc tính của PCDD/PCDF, cách đánh giá độc tính thông qua hệ số độ độc tương đương (Toxic equivalent factors – TEF) và tổng độ độc tương đương (Toxic equivalent quantity – TEQ) được trình bày. Tiếp theo là quá trình hình thành và phát triển của các kỹ thuật phân tích PCDD/PCDF trên thế giới qua các thời kỳ được thảo luận chi tiết. Thông qua đó, thực trạng về ô nhiễm PCDD/PCDF tại Việt Nam được đề cập và các giải pháp xử lý được đề xuất.
Tài liệu tham khảo
[1]. U.S. Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), “Toxicological Profile, Chlorinated Dibenzo-p-Dioxins (CDDs),” Atlanta, pp.1-5, (1999).
[2]. E. J. Reiner, R. E. Clement, A. B. Okey, C. H. Marvin, “Advances in analytical techniques for polychlorinated dibenzo-p-dioxins, polychlorinated dibenzofurans and dioxin-like PCBs,” Anal Bioanal Chem, Vol. 386, pp. 791–806, (2006). DOI: https://doi.org/10.1007/s00216-006-0479-1
[3]. D. Broman, “Long-term high- and low-volume air sampling of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and dibenzofurans and polycyclic aromatic hydrocarbons along a transect from urban to remote areas on the Swedish Baltic coast,” Environmental science and technology, Vol. 25, No. 11, pp. 1841–1849, (1991). DOI: https://doi.org/10.1021/es00023a001
[4]. J. A. Taucher, “Levels of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and polychlorinated dibenzofurans in ambient urban air in Sydney”, Australia. Chemosphere, Vol. 25, pp. 1361–1365, (1992). DOI: https://doi.org/10.1016/0045-6535(92)90154-J
[5]. F. H. J. Joseph et al, “Multivariate data analysis”, pearson prentice Hall, pp. 1-31, (2010).
[6]. International Program on Chemical Safety (IPCS), “Polychlorinated Dibenzo-para-dioxins and Dibenzofurans, Environmental Health Criteria (EHC),” Geneva, (1989).
[7]. International Agency for Research on Cancer (IARC), “Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Polychlorinated Dibenzo-para-dioxins and Polychlorinated Dibenzofurans,” WHO, IARC, Lyon, France, Vol. 69, (1997).
[8]. United Nations Environment Programme, “Dioxin and Furan Inventories. National and Regional Emissions of PCDD/ PCDF,” Geneva, Switzerland, pp. 1-12, (1999).
[9]. M. V. D. Berg M et al, “Toxic equivalency factors (TEFs) for PCBs, PCDDs, PCDFs for humans and wildlife,” Environ Health Perspect, Vol 106, No. 12, pp 775–792, (1998). DOI: https://doi.org/10.1289/ehp.98106775
[10]. L. A. Shadoff et al, “ A search for 2,3, 7, 8-tetrachlorodibenzo-p-Dioxin (TCDD) in an environment exposed annually to 2,4,5-trichloro-phenoxyacetic acid ester (2,4,5-T) herbicides,” Bull. Environ. Contam. Toxicol, Vol. 18, pp. 478–485, (1977). DOI: https://doi.org/10.1007/BF01683720
[11]. U.S. Environmental Protection Agency (EPA), “Determination of 2,3,7,8-Substituted Tetra- through Octa-Chlorinated Dibenzo-p-Dioxins and Dibenzofurans (CDDs/CDFs) Using Waters and Agilent Gas Chromatography-Tandem-Mass Spectrometry (GC/MS/MS),” US EPA SGS AXYS Method ATM 16130, ATP Case No. N18-0003, (2020).
[12]. S. O. Kudlak et al, “Review of the Sampling and Pretreatment Methods for Dioxins Determination in Solids, Liquids and Gases,” Journal of the Chinese Chemical Society, Vol. 54, pp. 245-262, (2007). DOI: https://doi.org/10.1002/jccs.200700037
[13]. C. Matsumura et al, “ Pretreatment of dioxin analysis in environmental samples,” hyogo prefectural institute of environ. sci., pp. 1-4, (1996).
[14]. U.S. Environmental Protection Agency (EPA), “Tetra-through Octa-Chlorinated Dioxins and Furans by Isotope Dilution HRGC/HRMS,” EPA Method 1613, (1994).
[15]. U.S. Environmental Protection Agency (EPA), “Polychlorinated Dibenzodioxins (PCDDs) and Polychlorinated Dibenzofurans (PCDFs) by HighResolution Gas Chromatography/High-Resolution Mass Spectrometry (HRGC/HRMS),” EPA Method 8290, (1994).
[16]. International Organization for Standardization (ISO), “Water quality—Determination of tetrato octa-chlorinated dioxins and furans—Method using isotope dilution HRGC/HRMS,” ISO 18073, (2004).
[17]. European Standard, “Stationary source emissions, determination of the mass concentration of PCDDs/ PCDFs,” CEN EN 1948, (1997).
[18]. U.S. Environmental Protection Agency (EPA), “The analysis of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and polychlorinated dibenzofurans by HRGC/LRMS,” EPA Method 1613, (1998).
[19]. Ban Chỉ đạo Quốc gia khắc phục hậu quả chất độc hoá học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam và Tập đoàn tư vấn Hatfield, “Đánh giá sức khỏe con người và môi trường do sự nhiễm bẩn Dioxin tại sân bay Biên Hòa, Việt Nam,” ( 2011).
[20]. Bộ tài nguyên môi trường, “Dự án Xử lý dioxin tại các vùng ô nhiễm nặng ở Việt Nam”, (2013).
[21]. N.V. Hue et al, “Determination of PCDD/Fs in breast milk of women living in the vicinities of Da Nang Agent Orange hot spot (Vietnam) and estimation of the infant's daily intake,” The Science of the total environment, Vol. 491, pp.212-218, (2014). DOI: https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2014.02.054
[22]. N. T. Hung et al, “Atmospheric PCDD/F concentration and source apportionment intypical rural, Agent Orange hotspots, and industrial areas in Vietnam,” Chemosphere, Vol. 182, pp. 647-655, (2017). DOI: https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2017.05.050
[23]. R. J. Wenning et al, “Interpretation and analysis of complex environmental data using chemometric methods,” trends in analytical chemistry, Vol. 13, No. 10, pp. 446-457, (1994). DOI: https://doi.org/10.1016/0165-9936(94)85026-7
[24]. T. Kouimtzis el al, “PCDD/Fs and PCBs in airborne particulate matter of the greater Thessaloniki area, N. Greece,” Chemosphere, Vol. 47, pp. 193–205, (2002). DOI: https://doi.org/10.1016/S0045-6535(01)00291-0
[25]. S. Y. Pan et al, “Characteristics of PCDD/Fs in PM2.5 from emission stacks and the nearby ambient air in Taiwan,” Nature, Sci Rep, Vol. 11, No. 8093, (2021). DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-021-87468-5
[26]. O. Correa et al, Concentrations and vapor–particle partitioning of polychlorinated dibenzo-p-dioxins and dibenzofurans in ambient air of Houston, TX, Atmospheric Environment, Vol. 38, pp. 6687–6699, (2004). DOI: https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2004.09.005
[27]. A. Colombo et al, Concentrations of PCDD/PCDF in soil close to a secondary aluminum smelter, Chemosphere Vol. 85, pp. 1719–1724, (2011). DOI: https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2011.09.018
[28]. M. Schuhmacher et al, “Long-term study of environmental levels of dioxins and furans in the vicinity of a municipal solid waste incinerator,” Environment International, Vol. 32, pp. 397 – 404, (2006). DOI: https://doi.org/10.1016/j.envint.2005.09.002
[29]. P. Xu et al, “Health risk of childhood exposure to PCDD/Fs emitted from a municipal waste incinerator in Zhejiang, China,” Sci. Total Environ, Vol. 689, pp. 937–944, (2019). DOI: https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.06.425
